Dzięki współpracy z: Nicolą J. Watson
Lokalizacja: Aktualne miejsce przechowywania nieznane.
Opis: W lutym 2008 roku obiekt ten został wystawiony na aukcji przedmiotów wybranych, pochodzących z Clothall House w hrabstwie Hertfordshire oraz przedmiotów pochodzących z hotelu Savoy, prowadzonej przez dom aukcyjny Bonham’s w Londynie. W katalogu aukcyjnym został opisany jako „dziewiętnastowieczny model ‘kałamarza Petrarki’, pamiątka podróży po Europie, wykonana z pozłacanego brązu”. Został on sprzedany prywatnemu kolekcjonerowi za 60 funtów, co oddaje katastrofalny spadek jego wartości, rozumianej w kontekście kulturowym, od momentu produkcji w okresie między pierwszą połową XIX wieku, kiedy sława Petrarki rosła na fali romantycznego gustu, a latami 70-tymi XIX wieku, kiedy tego typu przedmioty były produkowane masowo. Na początku stulecia, tego rodzaju przedmiot zostałby wykonany na specjalne zamówienie, by wyrazić sentyment lub przywiązanie intelektualne. Pośrednicząc w wyimaginowanym dialogu między umarłymi a żywymi oraz tworząc jego widzialny przejaw, „kałamarz Petrarki” był jednym z licznych kałamarzy, które budowały ponadnarodową koncepcję romantycznej potomności.
Pełny opis domu aukcyjnego Bonham’s zawiera dalsze szczegóły: „wieko zdobione siedzącym Kupidynem z grawerowanym od strony wewnętrznej napisem ‘PETRARCH’S INKSTAND [KAŁAMARZ PETRARKI]’ oraz dziesięciowersowym wierszem ‘By beauty won from soft Italia’s land’ zamyka pozłacany mosiężny kałamarz o spłaszczonym sferycznym korpusie pokrytym maskami, wsparty na trzech łapach 17-centymetrowej wysokości”. Katalog wcześniejszej aukcji, organizowanej przez dom aukcyjny Christie’s w Londynie w lipcu 1996 roku, opisuje bardzo podobny przedmiot, pozwalając przypuszczać, że znajdowało się ich w obiegu więcej, ten jednak był przymocowany do „cokołu wykonanego z marmuru Rosso Levato”.
Pierwszym turystą, który skomentował w swoim dzienniku pod datą 24 października 1814, że widział kałamarz na wystawie w domu Petrarki w Arquà, był poeta Samuel Rogers (1763-1855). Jego późne pojawienie się w gabinecie Petrarki w charakterze turystycznej atrakcji świadczy o wzroście popularności biurka, krzesła i mebli biurowych pisarza w okresie romantyzmu. Wszystkie razem złożyły się na twór wyobraźni, lokując czas przeszły w teraźniejszym miejscu, umożliwiając tym samym bezpośrednią, intymną relację między zmarłym poetą i żywym wielbicielem. W związku z tym sławę „kałamarza Petrarki” można zestawić razem ze sławą „kałamarza Ariosto”. Dokładne przedstawienie tego ostatniego ukazało się (razem z wizerunkiem krzesła Ariosto) na stronie poprzedzającej kartę tytułową tłumaczenia Orlando Furioso z 1783 roku autorstwa Johna Hoole’a. Kwestia tego kałamarza jest znacznie bardziej złożona, lecz ikonograficznie stosunkowo podobna. Kupidyn siedzi na wieku, dzierżąc łuk i trzymając palec na ustach, kałamarz jest natomiast wsparty na grupie sfinksów o wydatnych piersiach.
Przedmiot sprzedawany przez dom aukcyjny Bonham’s jest bez wątpienia wersją modelu kałamarza należącego do powieściopisarki Marii Edgeworth (1768-1849). Była to jedna z trzech odlanych z brązu kopii, które pisarka zamówiła wedle rysunku, wykonanego przez nią podczas jej podróży po Włoszech około 1818 roku. Dwie zostały darowane jej znajomym damom, a trzecią zilustrowano na frontyspisie trzeciego tomu książki Williama Hone’a Everyday Book and Table-Book (1827), prawdopodobnie za namową Leigh’a Hunt’a, który najwyraźniej posiadł (późniejszą) replikę kałamarza. Cytuje ona wersy, którymi opisana była osobiście przez Edgeworth podstawa kałamarza:
By beauty won from soft Italia’s land,
Here Cupid, Petrarch’s Cupid, takes his stand.
Arch suppliant, welcome to thy favourite isle,
Close thy spread wings, and rest thee here awhile;
Still the true heart with kindred strains inspire,
Breathe all a poet’s softness, all his fire;
But if the perjur’d knight approach this fount,
Forbid the words to come as they were wont,
Forbid the ink to flow, the pen to write,
And send the false one baffled from thy sight.
Jak czytamy w wierszu, Kupidyn Petrarki został nakłoniony do opuszczenia Włoch dla Irlandii. W utworze nakreślony został częściowo apel poety (Petrarki) do współczesnych („delikatność” oraz „ogień” jego poezji miłosnej), a kałamarz wyobrażono pod postacią źródła inspiracji dla „pokrewnego”, współczesnego pisarza. Chociaż to, co wydaje się być tu przedstawione, jest czymś bardzo osobistym, niczym pisanie prywatnych listów miłosnych.
Logika międzynarodowej transpozycji inspiracji, zmaterializowanej poprzez kałamarz (autentyczny czy też replikę), okazała się powtarzalna również w innych granicach narodowych, a także w znacznie wznioślejszy sposób. Nie było przypadkiem, że z czasem Samuel Rogers objął w posiadanie replikę kałamarza Petrarki wykonaną ze srebra, będącą podarunkiem od Lorda Grenville’a, którą dołączył do biurka Josepha Addisona, jak również kałamarza Ariosto w swojej słynnej kolekcji. Także ona została uzupełniona tekstem podarunkowym, w tym przypadku będącym trzema zestawami łacińskich wersetów autorstwa Grenville’a. Podobnie ambitny wyraz poetyckiego przeniesienia dokonywał się za sprawą kałamarzy pisarzy romantycznych, które ostatecznie odnalazły swój dom na biurku amerykańskiego poety Henry’ego Wadswortha Longfellow (1807-1882) w Brattle St, Cambridge MA:
Staroświeckie składane biurko, na którym pisał poeta, otwiera się przed jego krzesłem. Znajduje się tam… gęsie pióro, którego używał i trzy należące do niego kałamarze. Jeden barwy zielonej, francuski, porcelanowy… Kolejny opatrzono w inskrypcję ‘Saml Taylor Coleridge: his inkstand [jego kałamarz]’, a obok odnajdujemy list od Longfellowa, w którym dziękuje on swoim angielskim przyjaciołom za podarowanie mu kałamarza, którego Coleridge użył pisząc The Rime of the Ancient Mariner. Trzeci należał kolejno do trzech poetów: angielskiego George’a Crabbe’a, irlandzkiego Toma Moore’a i amerykańskiego Longfellowa.
Data: początek XIX – do połowy XIX w.
Twórca: Nieznany
Podmiot: Francesco Petrarka
Typ obiektu: kałamarz
Wykonanie: złocony brąz
Język: angielski
Wydawca: Zdjęcie opublikowane w internetowym katalogu domu aukcyjnego Bonham’s, https://www.bonhams.com/auctions/15773/lot/241/